401NederlandseOperas Handboek Vol I

Het eerste deel van het 401NederlandseOpera handboek verschijnt november/december 2025 in het Dato Fonds van Uitgeverij Lecturis. Aan het boek is ruim veertien jaar gewerkt. het is gebaseerd op brononderzoek in partneroganisatie het Nederlands Muziek Instituut, de Koninklijke Verzamelingen, de Toonkunst- en andere collecties, alsmede het 401NederlandseOperas archief waarin alle geluidsdocumenten van Nederlandse opera's uit de afgelopen 120 (!) jaar zijn samengebracht. Inderdaad, vanaf 1901, toen ook in Den Haag de allereerste platen van eigen bodem verschenen. Naast unieke (ook vooroorlogse) radiobanden en privé opnames van obscure uitvoeringen van Nederlandse opera's is de balangrijkste audiovisuele pijler onder het boek de 401Concerts reeks waarin uit vrijwel alle werken uit dit eerste deel hoogtepunten zijn uitgevoerd. Zo zijn op de CD/downloads bij het boek van bijna alle volstrekt onbekende werken uit het handboek ook fragmenten te beluisteren.

Inhoud van het boek

Pagina's: 500+
Hardcover: Hardcover met stofomslag
Luxueus: het handboek is luxueus gedrukt op prachtig zijdemat papier, rijk geïllustreerd en prachtig vormgegeven door ontwerpseter Lilian van de Zande.
1. Chronologies overzicht van Nederlandse operacomponisten van de voortijd (Sweelinck, toneelmuziek, Vondel/Padbrué, Constantijn Huygens en uitgever Andries Pels) naar de Amsterdamse Liedschool 1687-1715 (Hacquart/Buysero, David Petersen, Hendrik Anders, Johannes Schenck), de eerste helft van de 18e eeuw (Quirinus van Blankenburg, Willem de Fesch, Zingoni), de Nederlandse opera's uit de periodes van stadhouder Willem V (Jacob Jan van Wassenaer Obdam, Josina van Boetzelaer, baron Gottfried van Swieten, Belle van Zuylen, Bartholomeus Ruloffs, Jean-André Colizzi, Johann Meissner, Johannes Just, de gebroeders Mulligen, baron Gottfried van Swieten en Mozart, van wie een in Den Haag begonnen eerste opera-experiment wereldkundig wordt gemaakt) en de Franse Tijd (met Bartholomeus Ruloffs, Jean des Communes en Ludwig van Beethoven, van wie het verhaal wordt onderzocht dat hij niet in Bonn maar in Zutphen werd geboren).
2. Per componist wordt een uitgebreide biografische schets gegeven, gevolgd door de korte inhoud van die opera's van zijn of haar hand waarvan tenminste nog een muziekfragment bewaard is gebleven. Dit wordt afgesloten door een nabespreking van het werk en een discografie.
3. Tijdlijn: chronologisch overzicht van alle hier gecomponeerde opera's, inclusief de vele opera'waarvan de muziek in opeenvolgende Schouwburgbranden of anderszinds verloren ging.

Een toegankelijk handboek

Het handboek is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek maar toegankelijk geschreven met als enige doel deze componisten en opera's te ontsluiten voor een zo breed mogelijk publiek. Er zijn in Nederland op operagebied zowel meesterwerken als inhoudelijk gedurfde werken gecomponeerd, zoals Justs De Koopman van Smyrna, een in muziek verpakt protest tegen de slavernij. Wassenaer Obdams verwerking van Belle van Zuylens roman Le noble baarde opzien en zijn ‘geheime’ eerste loge-opera, Les nôces de Vénus was een verbijsterende lofzang op het militaire libertinisme. In de 18e eeuw kende Nederland op artistiek gebied veel meer vrijheid dan de ons omliggende landen.

Baanbrekend werk

Bovenstaande dient vooral om duidelijk te maken dat het handboek een baanbrekend werk is dat afrekent met de opvatting dat er in Nederland op operagebied niets van waarde zou zijn gecomponeerd in vier eeuwen muziekgeschiedenis. Het publiek is bovendien nieuwsgierig naar historische werken van eigen bodem. Zo waren de voorstellingen Jan van Gilse’s opera Tijl op vliegbasis Soesterberg in 2017 volledig uitverkocht. Maar operahuizen en organisaties durven, kunnen en willen de productietechnische uitdagingen waar vooroorlogse Nederlandse opera’s hen voor stellen niet aan. Op Stichting 401NederlandseOperas na heeft geen enkele opera-instelling in Nederland een erfgoeddoelstelling. Voor hen is er commercieel gezien niets te winnen met de enorme inspanning die het speelbaar maken van Nederlandse manuscriptpartituren vraagt. Een redelijke zaalbezetting is veel eenvoudiger te realiseren met een speelklare en copyrightsvrije partituur van om het even welke 19e eeuwse succes-opera. Het lijkt erop dat alleen 401NederlandseOperas momenteel in staat is om voorstellingen als de recente wereldpremiere van Beethovens Vestas Feuer in een recornstructie van Cees Nieuwenhuizen te realiseren.

Beethoven in het 401NederlandseOperas handboek?

De vermeende Zutphense geboorte van Beethoven leidde aldaar tot een prachtig Beethoven Festival onde leiding van de bevlogen Emile Engel. Het festival viert de  componist met een glimlach als 'Zutphenaar’. Seghers: 'Ik heb in het 401NederlandseOperas handboek die theorie herleid naar de bronnen en alle voors, tegens en missing links op een rijtje gezet. De lezer mag daar zelf een conclusie uit trekken. Sowieso wordt Beethoven geen Nederlander als hij toevallig op een Zutphense kermis in 1772 zou zijn geboren. Dan zou dichter des vaderlands Vondel (uit Keulen) op zijn beurt een Duits auteur moeten worden genoemd. Tijdens mijn onderzoek raakte ik echter in de ban van het vrijwel vergeten Vestas Feuer torso. Dat kwam doordat ik ontdekte dat er tal van onverkende schetsen bleken te bestaan voorbij de bekende eerste scène. Ik vond een geestverwant in de Nederlandse Beethoven specialist Cees Nieuwenhuizen, die torso en schetsen voor ons bewerkte tot een historische uitvoeringspartituur. Los van waar Beethoven precies is geboren maakt Nieuwenhuizens uitvoeringspartituur onze reconstructie van Vestas Feuer tot een Duits-Nederlands werk dat op zichzelf een plaats heeft in het 401NederlandseOperas handboek.'

Een klinkend boek

Omdat er van 99% van de meer dan 400 vooroorlogse Nederlandse opera’s geen opnamen bestaan zouden geïnteresseerden na het lezen van het handboek nooit een noot van al die werken kunnen horen. Daarom is 401NederlandseOperas in 2015 begonnen met het organiseren van concerten waarin hoogtepunten uit allerhande Nederlandse opera’s worden uitgevoerd en opgenomen. De concertopnamen hebben het directe doel om gepubliceerd te worden in CD-uitgaven en downloads in aanvulling op het handboek. De Vestas Feuer-opname zal samen met ons Amsterdamse Liedschool concert, fragmenten uit opera's van Johan Michel Mulligens Acajou en Jean des Communes' Het dorp in het gebergte worden uitgegeven in aanloop naar de druk van het handboek dat eind 2025 in de DATO reeks van uitgeverij Lecturis zal verschijnen.

•
Het 401NederlandseOperas handboek is mede mogelijk gemaakt door o.a. Nederlands Muziek Instituut, Gemeente Zutphen, Prins Bernhard Fonds. G.H.G. Von Brucken Fock Fonds, Stichting de Vergeten Componist, Rudi Martinus van Dijk Foundation.